Inhoud
Wat is gezondheidstoezicht? Wat staat er in de codex?
In het kader van welzijn op het werk, en met name het welzijnsdomein gezondheid, speelt het gezondheidstoezicht een belangrijke rol. Het gezondheidstoezicht omvat de verplichte medische opvolging van de werknemers van een bedrijf.
Het doel van het gezondheidstoezicht is de preventie en tijdige diagnose van aandoeningen die het gevolg zijn van de werkzaamheden. Het is een belangrijk element in het waken over de gezondheid van de werknemers. Resultaten uit het gezondheidstoezicht kunnen ook relevant zijn voor het ontwikkelen van het gezondheid- en welzijnsbeleid van een bedrijf.
Het gezondheidstoezicht is een taak voor de arbeidsarts, ook wel de preventieadviseur-arbeidsarts. Hij of zij gaat na of een werknemer al dan niet geschikt is voor de taken die de werknemer uitvoert. Indien van toepassing bepaalt de arbeidsarts ook hoelang de werknemer geschikt is voor het nemen van bepaalde gezondheidsrisico’s. Verder in dit artikel ontdekt u meer over het ruime takenpakket van de arbeidsarts.
Zijn medische onderzoeken verplicht? Kan een werkgever medisch onderzoek verplichten? Wat doen ze bij een medisch onderzoek op het werk?
Gezondheidstoezicht is verplicht wanneer het werk een risico vormt voor de gezondheid van de medewerkers. Voorafgaande aan de tewerkstelling wordt een medewerker onderworpen aan een medisch onderzoek. Op basis van de resultaten moet blijken of de werknemer het werk al dan niet kan aanvatten, het is een soort van gezondheidsbeoordeling.
In bepaalde gevallen zal de werknemer periodiek aan een medisch onderzoek of gezondheidsbeoordeling onderworpen moeten worden. Uit deze gezondheidsbeoordeling wordt vastgesteld of de werknemer nog steeds geschikt is om de activiteit of activiteiten uit te (blijven) voeren.
Als werkgever bent u verplicht om het gezondheidstoezicht te organiseren wanneer dat relevant is binnen uw bedrijf. De preventieadviseur, de arbeidsarts en de interne en externe preventiediensten zijn daarin belangrijke bondgenoten. Die verplichting kadert in de regelgeving rond welzijn op het werk.
Is een jaarlijks medisch onderzoek verplicht?
Of en hoe vaak een werknemer op medisch onderzoek moet, is volledig afhankelijk van diens functie.
Wat als een werknemer het medisch onderzoek weigert?
Als een werknemer die aangenomen wordt of werd voor een functie met een identificeerbaar risico het verplichte medische onderzoek weigert, kan dat betekenen dat de werknemer het werk niet (opnieuw) mag aanvatten.
Voor welke werknemers is gezondheidstoezicht verplicht? Is een gezondheidstoezicht voor stagiairs verplicht?
Niet elke werknemer binnen elk bedrijf moet medisch opgevolgd worden. De werknemer moet aan bepaalde gezondheidsrisico’s zijn blootgesteld. Het gaat om de hieronder beschreven risico’s.
Veiligheidsfunctie
Werknemers die een veiligheidsfunctie uitoefenen, moeten verplicht een medisch onderzoek ondergaan. Het gaat om functies waarbij arbeidsmiddelen gebruikt worden die de gezondheid of veiligheid van de werknemer zelf, diens collega’s, of buitenstaanders in gevaar kunnen brengen.
Voorbeelden zijn werknemers die voertuigen, heftrucks of kranen besturen, werknemers die een dienstwapen gebruiken en werknemers die potentieel gevaarlijke machines en installaties besturen.
Functies met welbepaald risico
Een tweede groep zijn de werknemers die een functie uitoefenen waaraan een welbepaald risico gekoppeld is. Dat risico wordt ruim geïnterpreteerd: het gaat zowel om werken met gevaarlijke stoffen als werken in nachtelijke shifts of een lawaaierige omgeving. Ook psychosociale, ergonomische of fysieke belasting wordt onder de noemer welbepaald risico geplaatst.
Functie met verhoogde waakzaamheid
Deze voorlaatste groep bestaat uit werknemers die functies uitoefenen waarin zij permanent toezicht houden. Het kan bijvoorbeeld gaan om toezicht op gevaarlijke installaties. Een gebrek aan alertheid bij dergelijke medewerkers vormt een groot risico voor andere werknemers.
Overige situaties
Tot slot kunnen voor bepaalde werknemers, zoals ouderen of zwangere vrouwen specifieke, bijkomende voorwaarden gelden. Zij zullen dan (voor een bepaalde periode) onderworpen moeten worden aan medisch toezicht.
Welke vormen neemt gezondheidstoezicht aan?
Er zijn verschillende soorten medisch onderzoek.
Voorafgaand gezondheidstoezicht of medisch onderzoek
Een voorafgaand medisch onderzoek peilt de gezondheidstoestand van een nieuwe medewerker. Het voorafgaand onderzoek moet plaatsvinden voor de werknemer aangenomen wordt. De resultaten uit het onderzoek bepalen of de werknemer al dan niet in een geschikte gezondheid verkeert om het werk aan te vatten. Een negatief resultaat of de weigering van het onderzoek kan betekenen dat de werknemer niet wordt aangenomen.
Periodiek gezondheidstoezicht of medisch onderzoek
Een werknemer kan, naargelang de risico’s die verbonden zijn aan de arbeid, periodiek onderworpen worden aan een medisch toezicht. Voor werknemers die blootgesteld zijn aan de hierboven vermeldde risico’s is dat onderzoek cruciaal. Hoe vaak het periodiek onderzoek plaatsvindt, is afhankelijk van de aard van het risico.
Spontane raadpleging
De werknemer zelf mag ook een medisch onderzoek of spontane raadpleging aanvragen als die vermoedt dat bepaalde gezondheidsklachten werkgerelateerd zijn. Dit wordt een spontane raadpleging genoemd. Deze spontane raadpleging gebeurt zonder tussenkomst van de werkgever.
Voortgezet gezondheidstoezicht
In bepaalde gevallen kan een werknemer zowel tijdens als na een periode van tewerkstelling voortgezet gezondheidstoezicht genieten. Dat kan bijvoorbeeld na blootstelling aan chemische agentia, of zware fysieke arbeid. De werkgever organiseert dat toezicht, en de arts sociaal inspecteur beslist of dat toezicht nodig is.
Medisch onderzoek voorafgaand aan de werkhervatting
Dit onderzoek doelt op het inschatten van de gezondheidssituatie van de arbeidsongeschikte werknemer. Uit het onderzoek moet blijken of en welke aanpassingen aan de werkpost nodig zijn om de belasting voor de werknemer te verkleinen en de terugkeer naar het werk mogelijk te maken.
Medisch onderzoek bij werkhervatting
Werknemers die verplicht onderworpen zijn aan gezondheidstoezicht moeten na een afwezigheid van (meer dan) 4 opeenvolgende weken een medisch onderzoek ondergaan wanneer zij het werk hervatten. Dat kan in overleg met de behandelende arts van de werknemer, maar enkel wanneer de werknemer daarmee instemt.
Het onderzoek bij werkhervatting vindt ten vroegste plaats op de dag waarop de werknemer het werk hervat, en ten laatste op de tiende werkdag na de werkhervatting.
Gericht gezondheidstoezicht in overige situaties
Een werkneemster tijdens de zwangerschap, op aanvraag van de werkgever, of bij wijzigingen in de activiteit van de werknemer kan een bijkomend medisch onderzoek nodig zijn.
Praktijk: Organisatie medisch onderzoek
Medisch onderzoek vindt niet zomaar plaats. Er bestaan duidelijke regels rond wanneer een medisch onderzoek nodig is en wat de verplichtingen van de werkgever zijn.
Hoe lang duurt het medisch onderzoek? Wanneer vindt het plaats?
Het periodieke gezondheidstoezicht, een medisch onderzoek bij werkhervatting of in het kader van moederschapsbescherming en een onderzoek bij uitbreiding van het gezondheidstoezicht moeten plaatsvinden tijdens de werkuren.
Een medisch onderzoek duurt doorgaans niet langer dan 20 minuten. Wie tijdens de werkuren op consultatie gaat bij de arbeidsarts, wordt normaliter doorbetaald. Eventuele verplaatsingskosten zijn voor de rekening van de werkgever.
De arbeidsarts bepaalt met welke regelmaat het medisch onderzoek van een werknemer plaats moet vinden. Meestal gaat het om een onderzoek om de 3, 6 of 12 maanden.
Verplichtingen van de werkgever
Werkgevers zijn verantwoordelijk voor het organiseren van gezondheidstoezicht voor die werknemers die daaraan onderworpen moeten worden.
Als werkgever moet u de interne en externe preventiediensten contacteren om een datum vast te stellen waarop het medisch toezicht plaatsvindt. Als werkgever bent u ook verplicht om die datum aan de werknemer mee te delen.
Naast de datum van het medisch onderzoek moeten de te onderzoeken werknemers geïnformeerd worden over de inhoud van het onderzoek.
Als werkgever moet ook lijsten opstellen. Die lijsten vermelden:
- Alle functies waarvoor gezondheidstoezicht nodig is. De lijst bevat een overzicht met alle veiligheidsfuncties, functies met welbepaald risico en functies met verhoogde waakzaamheid.
- De namen van de werknemers die verplicht onderworpen zijn aan het gezondheidstoezicht alsook de aard van hun functie.
- De namen van werknemers die onderworpen zijn aan verplichte inentingen of tests.
Vermeld voor elke medewerker de naam en voornaam, de geboortedatum, het geslacht en de datum van het laatste verplichte medisch onderzoek.
Wat doet de arbeidsgeneesheer of preventieadviseur-arbeidsarts?
Een arbeidsgeneesheer of arbeidsarts is verantwoordelijk voor verschillende taken. Hij of zij is onder meer verantwoordelijk voor het gezondheidstoezicht op de werknemers. Het takenpakket van de preventieadviseur-arbeidsarts is echter veel ruimer dan dat.
De preventieadviseur-arbeidsarts neemt ook de definitieve beslissing of een werknemer geschikt is om het werk (opnieuw) aan te vatten. Hij of zij stelt aangepaste werkmethodes voor, past werkposten aan of gaat op zoek naar reeds bestaande passende werkposten. Zo moet voor een werknemer die arbeidsgeschikt is, maar niet in staat is om de vorige werkpost opnieuw op te nemen, gepast werk gevonden worden.
Verder houdt de arbeidsarts zich bezig met risicoanalyse. Die risicoanalyse bestaat bijvoorbeeld uit het opsporen en aangeven van beroepsziekten en het bestuderen en inventariseren van factoren die de gezondheid van de werknemers beïnvloeden.
De preventieadviseur-arbeidsarts heeft ook een belangrijke adviserende rol. Zijn of haar bevindingen na de risicoanalyse zijn een absolute meerwaarde bij het aanpassen en uitbreiden van het welzijnsbeleid. De arts helpt bijvoorbeeld bij het voorkomen van burn-out en stressklachten, en het beveiligen van de werkomgeving.
De arts staat ook in voor eventuele verplichte en niet-verplichte vaccinaties.
Wat mag een arbeidsgeneesheer onderzoeken?
Een arbeidsarts is geen controlearts of adviserend arts. De taak van de arbeidsgeneesheer is dus niet om te controleren of werknemers in ziekteverlof effectief te ziek zijn om het werk opnieuw aan te vatten. De arbeidsgeneesheer bepaalt evenmin of iemand al dan niet recht heeft op een ziekte-uitkering.
De arbeidsarts richt zich op het opsporen en voorkomen van arbeidsgerelateerde aandoeningen. Hij of zij mag geen algemeen onderzoek uitvoeren, en is ook niet verantwoordelijk voor het genezen van eventuele aandoeningen. Het werk van de arbeidsarts is voornamelijk preventief. Vandaar wordt de arbeidsarts ook wel de preventieadviseur-arbeidsarts genoemd.
Een arbeidsarts specialiseert zich in de relatie tussen werk en gezondheid, en helpt het bedrijf om een evenwicht te vinden tussen de arbeidsvereisten en de arbeidsmogelijkheden van iedere taak en iedere werknemer. De arbeidsarts houdt daarbij rekening met zowel de fysieke als mentale belastbaarheid van de werknemers.
Meer weten over het verplichte gezondheidstoezicht? Contacteer gratis en vrijblijvend experts voor informatie op maat!
Als werkgever wilt u zo goed mogelijk voor uw werknemers zorgen. Een preventieadviseur is een onmisbare bondgenoot in het verbeteren van de gezondheid van uw werknemer. Heeft u nog vragen over het gezondheidstoezicht, of bent u op zoek naar een preventieadviseur voor uw onderneming? Vul dan onderstaand formulier in. U ontvangt gratis en vrijblijvend advies van specialisten en prijsvoorstellen van verschillende preventieadviseurs. Zo vindt u snel en eenvoudig een geschikte oplossing voor uw bedrijf!
