Zelfstandige in hoofdberoep: voorwaarden + rechten en plichten

Wat betekent zelfstandige in hoofdberoep zijn?

Als zelfstandige in hoofdberoep bent u niet gebonden aan een arbeidsovereenkomst of werkgever, evenmin heeft u het ambtenarenstatuut. U voert uw activiteit uit op zelfstandige basis, en u hebt het sociaal statuut zelfstandige in hoofdberoep. 

• Sociale zekerheid. U draagt niet via een werkgever bij aan de sociale zekerheid, maar betaalt uw eigen sociale bijdragen via een sociaal verzekeringsfonds. 
• Sociale dekking. Omdat u socialezekerheidsbijdragen betaalt, geniet u ook een sociale bescherming: denk aan zaken als ziekteuitkering, gezinsbijslag en pensioen.
• Voornaamste beroepsactiviteit. Uw zelfstandige activiteit is uw enige of belangrijkste beroepsactiviteit.

Over de rechten en plichten van het statuut van zelfstandige in hoofdberoep, leest u verder in dit artikel meer.

Zelfstandige in hoofdberoep combineren met ander beroep

In principe is uw zelfstandige activiteit uw enige beroepsactiviteit, maar u kunt, zelfs als zelfstandige in hoofdberoep, ook een ander beroep uitvoeren. 

Maar hoeveel uren mag u werken via een arbeidsovereenkomst als u zelfstandige in hoofdberoep wil worden? U bent zelfstandige in hoofdberoep als:

• u geen andere beroepsactiviteit uitvoert voor een werkgever.
• u minder dan 50 % werkt als werknemer in de privésector.
• u minder dan 50 % werkt als ambtenaar buiten het onderwijs.
• u minder dan 50 % van een voltijds uurrooster werkt als leerkracht zonder vaste benoeming.
• of, u minder dan 60 % van een voltijds uurrooster werkt als leerkracht met vaste benoeming.

Zelfstandige in hoofdberoep versus bijberoep: het verschil

U bent zelfstandige in bijberoep als u naast deze activiteit:

• minstens 50 % werkt als werknemer in de privésector.
• minstens 50 % werkt als ambtenaar.
• minstens 60 % van een voltijds uurrooster werkt als leraar met vaste benoeming.
• minstens 50 % van een voltijds uurrooster werkt als leraar zonder vaste benoeming.
• een vervangingsinkomen met behoud van pensioenrechten ontvangt: bijvoorbeeld een werkloosheid- of arbeidsongeschiktheidsuitkering. In dat geval gelden verschillende aanvullende voorwaarden.

In bijberoep kunt u, net als een zelfstandige in hoofdberoep, extra inkomen genereren en beroepskosten fiscaal in mindering brengen.

Pas als uw inkomen uit uw zelfstandige activiteit een bepaald grensbedrag overschrijdt, betaalt u sociale bijdragen. Uw sociale bijdragen liggen in principe lager dan die van een zelfstandige in hoofdberoep. U bouwt via die sociale bijdragen geen bijkomende sociale rechten op: die bouwt u al op via uw hoofdactiviteit in loondienst. 

Omdat u inkomsten genereert bovenop het loon van uw andere beroepsactiviteit, bestaat de kans dat u in een hogere belastingschijf belandt en dus hoger belast wordt.

In het kort: als zelfstandige in bijberoep neemt u een kleiner risico en liggen uw kosten lager. 

Voorwaarden om zelfstandige in hoofdberoep te worden

Wil u starten als zelfstandige in hoofdberoep? Voor we overgaan op uw wettelijke verplichtingen voor en tijdens het starten van uw zelfstandige activiteit kijken we even naar de voorwaarden waaraan u moet voldoen:

1. Uw zelfstandige activiteit is uw voornaamste beroepsactiviteit. Zie de hierboven beschreven opties om een zelfstandige activiteit in hoofdberoep te combineren met een andere betrekking.
2. U bent minstens 18 jaar oud. Personen van 16 tot 17 jaar kunnen enkel zelfstandige worden mits ontvoogding door de jeugdrechtbank.
3. U verblijft wettig in België en mag hier werken. Belgische en bewoners van de EU of EER mogen ook als zelfstandige aan de slag. Niet-EU-onderdanen hebben een beroepskaart of vrijstelling nodig.
4. U bent handelingsbekwaam en rechtensbekwaam.
5. U heeft de intentie om winst te genereren door een zelfstandige activiteit.
6. Voor bepaalde activiteiten (gereglementeerde beroepen zoals apotheker of architect) heeft u een beroepskwalificatie nodig. Voor sommige activiteiten heeft u ook vergunningen nodig.

Starten als zelfstandige in hoofdberoep: dit hoort u te doen

Voldoet u aan de hierboven vermelde voorwaarden? Dan mag u starten als zelfstandige in hoofdberoep! We overlopen kort de nodige stappen om op te starten als zelfstandige in hoofdberoep.

Stap 1: Rechtsvorm kiezen, eenmanszaak of vennootschap

Als zelfstandige heeft u de keuze tussen het oprichten van een eenmanszaak of een vennootschap. Beide ondernemingsvormen hebben hun voor- en nadelen, maar de meeste zelfstandigen starten als een eenmanszaak.

Eenmanszaak

Een eenmanszaak richt u op als natuurlijk persoon. U bent onbeperkt aansprakelijk: u ontvangt alle winst, betaalt alle rekeningen en bent verantwoordelijk voor eventuele schulden.

Vennootschap

U kunt ook een vennootschap oprichten. De vennootschap treedt dan op als rechtspersoon: de vennootschap ontvangt de winst, betaalt de rekeningen en is aansprakelijk bij eventuele schulden. U, als oprichter en natuurlijk persoon, bent in principe niet aansprakelijk bij schulden. 

Er bestaan verschillende soorten vennootschappen. De belangrijkste zijn de besloten, naamloze en coöperatieve vennootschap, en de maatschap.

Er bestaan grote verschillen tussen de verschillende soorten vennootschappen. Over het algemeen is het oprichten van een vennootschap complexer en duurder dan het oprichten van een eenmanszaak. Zo heeft u voor het oprichten van bepaalde soorten vennootschappen een notariële akte nodig. Ook de administratie en boekhouding is uitgebreider.

Welke ondernemingsvorm kiest u best?

Welke ondernemingsvorm u best kiest, hangt af van heel wat factoren. U bespreekt uw opties best met een sociaal secretariaat of verzekeringsfonds. 

Stap 2: Inschrijving bij KBO + Ondernemingsnummer

Elke zelfstandige moet zich inschrijven bij de Kruispuntbank der Ondernemingen. Bij de inschrijving ontvangt u uw ondernemingsnummer, kiest u een naam voor uw onderneming, en geeft u aan welke activiteiten u als zelfstandige zal uitoefenen. 

Kosten inschrijving KBO

Het oprichten van een eenmanszaak of vennootschap kost 109 euro per vestigingseenheid (vrijgesteld van btw). 

Handelsnaam

Elke onderneming heeft een handelsnaam. 

Een eenmanszaak kunt u uw eigen familienaam geven. U kunt ook een handelsnaam bedenken. U mag geen bestaande naam van een concurrent gebruiken. 

Een vennootschap moet u een handelsnaam en een maatschappelijke naam (ook wel firmanaam) geven.

• De handelsnaam is de naam waaronder u de onderneming uitbaat en die uw klanten gebruiken als ze het over uw onderneming hebben.
• De maatschappelijke naam is de officiële benaming van de vennootschap zoals vermeld in de statuten en gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. De maatschappelijke naam vermeldt de rechtsvorm volledig of afgekort (bijvoorbeeld besloten vennootschap of bv).
• De maatschappelijke naam mag dezelfde zijn als de handelsnaam, maar moet de juridische vennootschapsvorm vermelden.

NACEBEL-codes

Bij uw inschrijving bij de Kruispuntbank der Ondernemingen, geeft u de NACEBEL-codes mee die de activiteiten van uw onderneming het best omschrijven.

NACEBEL-codes zijn de officiële codes die de EU en alle Europese lidstaten toekennen aan economische activiteiten. Sommige activiteiten en codes zijn deels tot volledig gereglementeerd: om de bijhorende activiteiten uit te voeren, moet u extra stappen ondernemen zoals bijvoorbeeld een vergunning aanvragen of beroepskwalificatie aantonen.

Btw-identificatie

Als uw zelfstandige activiteit btw-plichtig is, heeft u ook een btw-nummer nodig. Dat verkrijgt u na de btw-identificatie via het invullen en indienen van formulier 604A. In principe is dat een taak voor een erkend ondernemingsloket, maar u kunt er ook voor kiezen om de btw-identificatie zelf in te dienen via MyMinfin.  

Uw ondernemingsnummer bestaat uit 10 cijfers. Uw btw-nummer is hetzelfde ondernemingsnummer, voorafgegaan door de letters BE. 

Bijvoorbeeld: ondernemingsnummer: 0000000000, btw-nummer: BE0000000000.

Btw-vrijstelling

U kunt ook een btw-vrijstelling aanvragen als de omzet van uw onderneming lager is dan 25.000 euro per jaar. U heeft ook dan een btw-nummer nodig, maar u bent vrijgesteld van periodieke aangiftes. U kunt ook geen kosten aftrekken van de belastingen.

Stap 3: Aansluiting bij sociaal verzekeringsfonds 

Voor u begint als zelfstandige, moet u zich aansluiten bij een sociaal verzekeringsfonds. Dat beheert uw sociale bijdragen, zorgt voor uw sociale bescherming, en staat u bij met advies en begeleiding.

Sociaal secretariaat (vrijblijvend)

U kunt zich ook vrijwillig aansluiten bij een sociaal secretariaat. Dat is in principe enkel interessant als u personeel in dienst neemt. Een sociaal secretariaat beheert uw sociale bijdragen, maar neemt ook heel wat andere taken over. Het gaat met name om loons- en personeelsadministratie.

Een sociaal secretariaat kan verbonden zijn aan een sociaal verzekeringsfonds. Grote spelers, zoals Liantis, vervullen beide functies: zij zijn zowel sociaal secretariaat als verzekeringsfonds.

Stap 4: Aansluiting bij ziekenfonds als zelfstandige

Na uw aansluiting bij een sociaal verzekeringsfonds ontvangt u een bewijs van aansluiting. Dat attest bezorgt u aan uw ziekenfonds. Zij schrijven u vervolgens in als zelfstandige. Op die manier kunt u onder meer in aanmerking komen voor een uitkering als u arbeidsongeschikt wordt.

Stap 5: Voor vennootschappen, UBO

Richt u een vennootschap op? Dan moet u binnen de 30 dagen na oprichting de uiteindelijke begunstigden registreren in het UBO-register (Ultimate Beneficial Owners).

De uiteindelijke begunstigden zijn natuurlijke personen die ofwel de entiteit bezitten, ofwel (in)direct controle uitoefenen over de entiteit.

Extra’s: vergunningen, verzekeringen en meer

In bepaalde gevallen en voor bepaalde ondernemingsvormen zijn extra stappen nodig. Denk aan een vergunning voor gereglementeerde activiteiten, of het afsluiten van een beroepsaansprakelijkheidsverzekering.

Uw sociaal verzekeringsfonds begeleidt u doorheen het ganse proces.

Aanbevolen stappen

Met bovenstaande stappen vervult u de wettelijke verplichtingen voor nieuwe zelfstandigen in hoofdberoep. Onderstaande stappen zijn aanbevolen, maar niet (altijd) verplicht.

Open een aparte zichtrekening

Een aparte zakelijke zichtrekening maakt het eenvoudiger om uw zakelijke kosten en privékosten van elkaar te scheiden. Het zorgt voor een eenvoudigere boekhouding en vlottere controles.

Voor eenmanszaken is een aparte rekening niet verplicht, voor een vennootschap doorgaans wel.

Kies een boekhouder of boekhoudsoftware

Van het opmaken van facturen tot het berekenen van uw voorafbetalingen: een boekhouder of accountant zorgt voor een efficiënt beheer van uw boekhouding.

Wil u uw boekhouding zelf beheren? Dan is het gebruik van boekhoudsoftware aangeraden, zeker met oog op B2b-e-facturatie.

Voorafbetalingen regelen

Als zelfstandige is het aanbevolen om uw belastingen te betalen via voorafbetalingen. Dat is niet verplicht, maar als u dat niet doet, wordt een belastingvermeerdering aangerekend.

Voor 2025 betreft het een vermeerderingstarief van 6,75 %.

U doet elk kwartaal een voorafbetaling. U doet de voorafbetalingen via MyMinfin of door een manuele overschrijving via de bank. Uw boekhouder helpt u met het berekenen van de bedragen en het plannen van de voorafbetalingen.

Ondernemingsplan

Een laatste vrijblijvende stap, is het opmaken van een ondernemingsplan. Dat is dubbel interessant als u financiering aanvraagt bij bijvoorbeeld de bank.

Van bijberoep naar hoofdberoep overstappen

Soms is het nodig of interessant om als zelfstandige in bijberoep over te stappen naar het statuut van zelfstandige in hoofdberoep. Ook daarvoor moet u de nodige administratieve stappen ondernemen. In bepaalde gevallen kunt u bij zo’n overstap uw sociale bijdragen verminderen via de ‘gelijkstelling met bijberoep’.

Wanneer is het interessant/nodig?

Voldoet u niet langer aan de voorwaarden voor het statuut van zelfstandige in bijberoep? Dan moet u overstappen naar het statuut van zelfstandige in hoofdberoep.

Dat is bijvoorbeeld het geval als uw arbeidsovereenkomst verandert: waardoor u niet meer voldoende uren presteert om in aanmerking te komen voor het statuut ‘in bijberoep’. 

U kunt ook zelf vrijwillig overstappen naar hoofdberoep. Dat is interessant als uw zelfstandige activiteit lucratief genoeg is, en/of u zelf (volledig) stopt met uw huidige job.

Als zelfstandige in hoofdberoep draagt u in principe hogere lasten als zelfstandige in bijberoep.

Administratieve stappen

Overstappen naar hoofdberoep? Dit hoort u te doen:

1. Meld de wijziging aan uw sociaal verzekeringsfonds van zodra u niet langer aan de voorwaarden voldoet. U behoudt uw handelsnaam, en ondernemings- en btw-nummer.
2. Het sociaal verzekeringsfonds past uw sociale bijdragen aan. U betaalt vanaf nu een hogere (minimum)bijdrage. 
3. Breng uw ziekenfonds en boekhouder op de hoogte. 

Uzelf ervan verzekeren dat u volledig in orde bent? Win advies in bij uw sociaal verzekeringsfonds. Soms is het interessant om bij de overschakeling naar hoofdberoep ook over te stappen naar een ander sociaal verzekeringsfonds. Verken uw opties via het offerteformulier onderaan deze pagina.

Gelijkstelling met bijberoep

Via de regeling ‘gelijkstelling met bijberoep’ (artikel 37) kunt u een vermindering van uw sociale bijdragen aanvragen.

De gelijkstelling is mogelijk als uw netto belastbaar jaarinkomen als zelfstandige lager is dan 8.909,94 euro.

U moet ook tot één van de volgende categorieën behoren:

• u bent getrouwd met iemand met een volwaardig sociaal statuut (zelfstandige, werknemer of ambtenaar).
• u bent weduwe of weduwenaar en ontvangt een overlevingspensioen of overgangsuitkering.
• u bent leerkracht met vaste benoeming en werkt tussen 50 en 60 % van een voltijds uurrooster.
• U wordt door de FOD Sociale Zekerheid erkend als persoon met een handicap en een verminderd verdienvermogen van minstens 66 %.

Bent u mandataris? Dan komt u ook in aanmerking als uw netto belastbaar jaarinkomen lager ligt dan 1.881,75 euro.

Uw rechten als zelfstandige in hoofdberoep

Als zelfstandige in hoofdberoep moet u aan verschillende verplichtingen voldoen. Een belangrijke verplichting is het betalen van sociale bijdragen. Daartegenover staan uw rechten als zelfstandige in hoofdberoep. U betaalt uiteraard ook belastingen.

Rechten

Wie sociale bijdragen betaalt als zelfstandige in hoofdberoep, geniet volgende sociale rechten:

• Gezinsbijslag
• Startbedrag of kraamgeld
• Adoptiepremie
• Kinderbijslag of groeipakket
• Geboorte- en adoptieverlof
• Uitkering bij arbeidsongeschiktheid, ziekte en invaliditeit
• Uitkering bij mantelzorg
• Uitkering bij rouwverlof
• Pensioen (rustpensioen en overlevingspensioen bij overlijden echtgeno(o)t(e)).
• Overbruggingsrecht (vervangingsinkomen als u met uw activiteit moet stoppen, bijvoorbeeld door een faillissement)

Plichten: Hoeveel en welke kosten betaalt u als zelfstandige in hoofdberoep?

Als zelfstandige in hoofdberoep betaalt u sociale bijdragen, beroepskosten (denk aan uw boekhouder, internetabonnement of zakelijk voertuig), en belastingen. 

1. Sociale bijdragen

Als zelfstandige in hoofdberoep betaalt u elk kwartaal sociale bijdragen. In ruil daarvoor geniet u de sociale rechten, zoals hierboven beschreven. 

Uw sociaal verzekeringsfonds berekent uw sociale bijdragen op basis van uw belastbaar inkomen. Uw sociale bijdragen bedragen maximaal 20,5 % van het netto belastbaar inkomen.

Betaalde sociale bijdragen worden gezien als een fiscaal aftrekbare kost. 

Wie net begint als zelfstandige in hoofdberoep, heeft natuurlijk nog geen aantoonbaar jaarinkomen. Als nieuwe starter kunt u zelf een inschatting maken (eventueel samen met uw boekhouder), of een forfaitair minimumbedrag betalen.

• Het forfaitair minimumbedrag bedraagt 893,30 per kwartaal en is berekend op een jaarinkomen tot 17.008,88 euro. Ligt uw jaarinkomen hoger? Dan krijgt u als starter geen boete, maar moet u later (nadat de fiscus uw werkelijke inkomen doorgeeft aan uw sociaal verzekeringsfonds) wel bijbetalen. Met een lager jaarinkomen kunt u een lager minimumbedrag aanvragen.
• U kunt, samen met uw boekhouder, ook zelf een inschatting van uw sociale bijdragen maken en die betalen. 

2. (Voorafbetalingen) van belastingen

Als zelfstandige in hoofdberoep betaalt u jaarlijks een belasting op uw belastbaar inkomen.

• Als vennootschap betaalt u een vennootschapsbelasting van 25 %. De lonen en/of dividenden die u uit de vennootschap haalt, worden apart belast volgens de personenbelasting en/of roerende voorheffing.
• Als eenmanszaak betaalt u personenbelasting in schijven.

De schijven voor zelfstandigen in een eenmanszaak zijn in 2025 (aanslagjaar 2025, inkomsten uit 2024) als volgt verdeeld:

Wat is het belastbaar inkomen als zelfstandige in hoofdberoep?

Uw belastbaar inkomen als zelfstandige ziet er als volgt uit:

Eerst bepaalt u uw netto beroepsinkomen. Dat is uw omzet (al uw beroepsinkomsten, exclusief btw) minus uw beroepskosten.

U geeft uw netto beroepsinkomen aan bij de fiscus. Uw sociale bijdragen worden afgetrokken. Het resultaat is uw belastbaar inkomen.

Op basis van uw belastbaar inkomen berekent de fiscus uw personenbelasting. Uw sociaal verzekeringsfonds gebruikt uw belastbaar inkomen om uw sociale bijdragen te berekenen.

Voorbeeld (inkomstenjaar 2024, aanslagjaar 2025)

Bedraagt uw belastbaar inkomen 27.921 euro? Dan betaalt u:

• 25 % belasting op de eerste schijf (bedrag: 15.820 euro): 3.955 euro
• 40 % belasting op de tweede schijf (bedrag: 12.100 euro): 4.840 euro
• 45 % belasting op de derde schijf (bedrag: 1 euro): 0,45 euro

Uw totale belasting zou in dat geval 8.795,45 euro bedragen. Er is echter nog de belastingvrije basissom van 10.570 euro.

Op de belastingvrije basissom zou u 25 % belastingen moeten betalen, goed voor een belasting ter waarde van 2.642,50 euro. Dat bedrag trekken we af van uw totale belasting.

8.795,45 – 2.642,50 euro = 6.152,95 euro.

Provincie- en gemeentebelasting

Naast de belasting op uw belastbaar inkomen, betaalt u ook de gemeente- en provinciebelastingen. Die variëren naargelang uw woonplaats of de plek waar uw onderneming gevestigd is.

Voordelen + aandachtspunten van het statuut zelfstandige in hoofdberoep 

Zelfstandige in hoofdberoep worden biedt ontzettend veel autonomie, maar gaat ook gepaard met risico’s en nadelen. We bespreken de belangrijkste voor- en nadelen, alsook enkele aandachtspunten.

Voordelen

• Professionele autonomie. U kiest zelf wat u doet, hoe, wanneer en voor wie u werkt, en welke tarieven u aanrekent. Er is ook geen beperking op hoeveel uren u mag presteren.
• Fiscale aftrek van beroepskosten. U kunt, binnen het kader van het mogelijke en toegestane, heel wat kosten fiscaal in mindering brengen. 
• Vrije keuze in werkvorm. U bepaalt zelf uw ondernemingsvorm, en of u al dan niet samenwerkt met partners, andere zelfstandigen en/of personeel.
• Flexibiliteit. U kunt uw sociale bescherming vrijblijvend uitbreiden door middel van bijvoorbeeld een VAPZ of aanvullende verzekeringen.

Wat zijn de nadelen en aandachtspunten?

• De sociale bescherming voor zelfstandigen in hoofdberoep is veel beperkter dan die voor werknemers. Er gelden bijvoorbeeld strengere voorwaarden voor uitkering bij ziekte en invaliditeit, en er is geen recht op een uitkering bij werkloosheid.
• Het pensioen van zelfstandigen (zonder VAPZ) is lager.
• Als zelfstandige in hoofdberoep heeft u weinig financiële zekerheid. U kunt niet terugvallen op een vast loon, ook niet als het minder goed gaat met uw onderneming.
• Zelfs als uw inkomsten laag liggen, betaalt u in de meeste gevallen een minimumbijdrage aan de sociale zekerheid.
• Als zelfstandige bent u volledig verantwoordelijk voor uw administratie, boekhouding en belastingaangiftes – zelfs als u een boekhouder onder de arm neemt.
• U hebt geen recht op vakantiedagen, een eindejaarspremie, extralegale voordelen of andere voordelen waarvoor werknemers wel in aanmerking komen.

Veelgestelde vragen

Sociaal verzekeringsfonds kiezen: vraag advies en vergelijk gratis offertes

Als zelfstandige in hoofdberoep bent u uw eigen baas: u kiest zelf wanneer, hoe, en voor wie u werkt, en bent niet langer afhankelijk van een werkgever bij het bepalen van uw tarieven. Daartegenover staan heel wat verplichtingen, kosten en risico’s.

Zo vlot mogelijk overstappen naar het statuut van zelfstandige in hoofdberoep? Dat doet u samen met een sociaal verzekeringsfonds. Zij helpen u onder meer bij het vervullen van uw administratieve verplichtingen en het optimaliseren van uw sociale bescherming.

Benieuwd welk sociaal verzekeringsfonds het beste bij u past? Vul onderstaand offerteformulier in en deel uw aanvraag met experts van erkende sociale verzekeringsfondsen. Zij bezorgen u gratis vrijblijvende prijsvoorstellen op maat, alsook deskundig advies voor uw persoonlijke situatie.

Zo ontdekt u snel hoe u de stap naar zelfstandige veilig en doordacht zet, wat het kost, en waar u zoal aan moet denken.